Trong xu thế đổi mới sáng tạo hiện nay cùng với sự tiến bộ không ngừng của trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ AI tạo sinh (generative AI) đã mở ra một tầm nhìn mới đầy hứa hẹn. Từ việc tạo ra văn bản, hình ảnh và âm thanh đến các hình thức sáng tạo khác, AI tạo sinh đã vượt qua các ranh giới truyền thống và mở rộng phạm vi khả năng sáng tạo của con người. Tuy nhiên, cũng như bất kỳ tiến bộ công nghệ nào khác, sự phát triển này không diễn ra mà không phải đối mặt với những thách thức nhất định. Trong bài báo này, tác giả sẽ trình bày về các rủi ro đối với an toàn thông tin, đồng thời phân tích những vấn đề liên quan đến quyền riêng của công nghệ AI tạo sinh.
AI tạo sinh đã nhanh chóng trở thành một trong những xu hướng quan trọng trong lĩnh vực AI ngày nay, với khả năng tạo ra nội dung sáng tạo và đa dạng. Được biết đến như một tập hợp các mô hình học máy mạnh mẽ, AI tạo sinh có khả năng tạo ra các tác phẩm văn bản, hình ảnh, âm thanh và video mới dựa trên dữ liệu đầu vào. Nhờ vào việc sử dụng mạng đối nghịch tạo sinh, hay còn gọi là mạng GAN (Generative Adversarial Network) và các kiến thức trong lĩnh vực học sâu, AI tạo sinh có thể “học” từ các dữ liệu đầu vào để tạo ra những sản phẩm mới và có tính sáng tạo.
Cách hoạt động của AI tạo sinh tập trung vào việc tìm ra các mẫu và xu hướng từ dữ liệu đầu vào và sau đó sử dụng những thông tin này để tạo ra nội dung mới mà có thể hoặc không giống với dữ liệu gốc. Kiến trúc mô hình GAN là một phần quan trọng của AI tạo sinh, bao gồm hai mô hình cạnh tranh: mô hình tạo sinh và mô hình phân biệt. Dựa trên dữ liệu đào tạo có sẵn, mô hình tạo sinh thực hiện việc tạo ra nội dung với mục tiêu chặt chẽ hóa thông tin để đạt được sự tương đồng cao với các ví dụ trong tập dữ liệu đó. Tiếp đến, một mô hình phân biệt được áp dụng để đánh giá kết quả tạo ra bằng cách đo lường khả năng mẫu thử nghiệm thuộc về tập dữ liệu gốc, thay vì xuất phát từ mô hình tạo sinh. Từ những kết quả kiểm tra này, mô hình liên tục điều chỉnh và tối ưu hóa để nội dung tạo ra có khả năng tương đương với dữ liệu đào tạo ban đầu của mô hình tạo sinh.
Trong vòng một năm trở lại đây, AI tạo sinh đã trở thành một công cụ phổ biến trên Internet. Với sự ra mắt của ChatGPT, một công cụ AI tạo sinh mạnh mẽ được OpenAI giới thiệu vào tháng 11/2022, đã gây ra sự chấn động trong cộng đồng công nghệ AI và học máy. Bên cạnh đó, sự tiến bộ nhanh chóng trong các công nghệ AI như xử lý ngôn ngữ tự nhiên đã làm cho AI tạo sinh trở nên dễ tiếp cận đối với người dùng và những người sáng tạo nội dung quy mô lớn. Các tập đoàn công nghệ lớn đã nhanh chóng tham gia vào cuộc chạy đua này, với Google, Microsoft, Amazon, Meta và nhiều tên tuổi khác đều ra mắt các công cụ AI tạo sinh riêng trong vài tháng ngắn ngủi. Một báo cáo mới từ công ty phần mềm đám mây Salesforce (Mỹ) đã tiết lộ rằng có tới 67% các nhà quản lý cao cấp trong lĩnh vực công nghệ thông tin đang đặt AI tạo sinh vào danh sách ưu tiên cho phát triển doanh nghiệp của họ trong khoảng thời gian 18 tháng tới, trong đó một phần ba (33%) xem đây là mục tiêu quan trọng hàng đầu.
Sự phổ biến của AI tạo sinh trong thời gian gần đây đã mở ra cơ hội mới cho nhiều lĩnh vực, như sáng tạo nghệ thuật, tiếp thị và giáo dục. Khả năng tạo ra nội dung tự động, nhanh chóng và có tính sáng tạo đã giúp các ngành công nghiệp tận dụng hiệu quả hơn sự phát triển của công nghệ này. Từ việc tạo ra nội dung quảng cáo hấp dẫn đến việc tạo ra hình ảnh thiết kế mới, AI tạo sinh đã góp phần thay đổi cách chúng ta tương tác với các khía cạnh khác nhau của cuộc sống hàng ngày.
Bà Đặng Ngọc Anh - Chủ tịch HĐQT Vicogroup
Theo bà Đặng Ngọc Anh - Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần tập đoàn công nghệ VICO, việc sử dụng hình ảnh cá nhân trên các nền tảng AI có thể dẫn đến rủi ro nghiêm trọng về mất dữ liệu bảo mật sinh trắc học. Sinh trắc học bao gồm các đặc điểm cá nhân như khuôn mặt, vân tay, hoặc giọng nói, và việc để lộ những dữ liệu này có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Dưới đây là những tác hại chính dưới góc nhìn của chuyên gia, người có hơn 17 năm kinh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ truyền thông tại Việt nam.
Khi bạn tải hình ảnh lên nền tảng AI, nhà cung cấp dịch vụ có thể lưu trữ và sử dụng dữ liệu sinh trắc học của bạn cho các mục đích khác mà bạn không hay biết hoặc không đồng ý khiến cho bạn mất đi quyền kiểm soát hình ảnh cá nhân. Dữ liệu khuôn mặt của bạn có thể bị dùng để xây dựng hồ sơ theo dõi hoặc phân tích hành vi mà không cần sự cho phép của bạn. Đây cũng chính là hành vi phân tích và theo dõi trái phép hình ảnh cá nhân..
Công nghệ AI có thể dùng dữ liệu khuôn mặt của bạn để tạo video hoặc hình ảnh giả mạo gây tổn hại đến danh tiếng hoặc tài sản cá nhân của bạn. Đây chính là việc mà AI có thể tạo ra nội dung giả mạo (còn gọi là Deepfake). Một khi dữ liệu sinh trắc học bị đánh cắp có thể bị sử dụng để vượt qua các hệ thống bảo mật dựa trên nhận diện khuôn mặt, như mở khóa điện thoại hoặc tài khoản ngân hàng. Từ đó dẫn đến việc lừa đảo qua nhận diện khuôn mặt.
Nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam chưa có khung pháp lý rõ ràng về việc bảo vệ dữ liệu sinh trắc học, khiến người dùng gặp rủi ro khi dữ liệu bị lạm dụng. Khi dữ liệu sinh trắc học bị rò rỉ, rất khó để thu hồi hoặc thay đổi như với mật khẩu, vì khuôn mặt và các đặc điểm sinh học không thể thay thế dễ dàng, khó thu hồi dữ liệu đã cung cấp, có thể nói là không thể thu hồi.
Những dữ liệu sinh trắc học bị xâm phạm có thể bị sử dụng trong thời gian dài mà nạn nhân không thể phát hiện ngay lập tức, việc này sẽ là mối đe dọa lớn với an ninh cá nhân của bạn. Kẻ xấu có thể dùng hình ảnh của bạn để mạo danh, chiếm đoạt tài sản, hoặc thực hiện các hành vi bất hợp pháp.
Ở một số nơi, dữ liệu sinh trắc học thu thập được có thể bị lợi dụng để nhận diện và theo dõi các nhà hoạt động xã hội hoặc người bất đồng chính kiến. dẫn đến rủi ro chính trị và đàn áp.
Nền tảng AI có thể phân tích cảm xúc hoặc hành vi từ hình ảnh của bạn để nhắm mục tiêu quảng cáo, gây cảm giác bị kiểm soát hoặc thao túng. Khi kết hợp dữ liệu sinh trắc học với các thuật toán AI có thể tạo ra các mô hình dự đoán hành vi của bạn mà bạn không đồng ý hoặc biết trước.
AI có thể dùng hình ảnh của bạn để chỉnh sửa và tạo phiên bản "hoàn hảo" không thực tế, làm gia tăng tiêu chuẩn sắc đẹp phi thực tế và ảnh hưởng tiêu cực đến lòng tự trọng tạo ra áp lực xã hội về ngoại hình. AI cũng có thể sử dụng dữ liệu hình ảnh có thể chứa thành kiến hoặc thiên vị, dẫn đến quyết định không công bằng trong công việc, tài chính, hoặc dịch vụ công cộng.
Các doanh nghiệp cũng đang đối mặt với nguy cơ lớn khi cung cấp dữ liệu nhạy cảm cho các công cụ AI. Dữ liệu doanh nghiệp bao gồm thông tin về khách hàng, chiến lược kinh doanh, dự án nghiên cứu và các dữ liệu quan trọng khác. Khi không có biện pháp bảo mật thích hợp, dữ liệu này có thể bị đánh cắp hoặc sử dụng một cách trái phép, gây thiệt hại nghiêm trọng cho hoạt động kinh doanh và uy tín của doanh nghiệp.
Lời khuyên bảo vệ dữ liệu sinh trắc học từ bà Đặng Ngọc Anh - người có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực phát triển các nền tảng công nghệ tại Việt Nam:
Việc sử dụng AI với dữ liệu sinh trắc học đòi hỏi bạn phải thận trọng và hiểu rõ các rủi ro. Bảo vệ dữ liệu cá nhân và sinh trắc học là bước cần thiết để tránh các nguy cơ về bảo mật và quyền riêng tư.
Các rủi ro liên quan đến việc sử dụng dữ liệu sinh trắc học bởi AI không chỉ dừng lại ở mất quyền riêng tư mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến danh tính, tự do cá nhân, và an ninh mạng. Việc xây dựng các chính sách chặt chẽ, nâng cao nhận thức người dùng, và áp dụng các công nghệ bảo mật mạnh mẽ là những giải pháp thiết yếu để giảm thiểu tác hại.
Chúc các bạn sử dụng công nghệ an toàn và hiệu quả!
Dangngocanh.vn
Công nghệ ngày nay đã trở thành một yếu tố không thể thiếu trong cuộc sống của chúng ta. Do đó, không chỉ các doanh nghiệp lớn mà chính phủ cũng đã cố gắng trong việc thúc đẩy chuyển đổi số để bắt kịp với xu hướng của thời đại này. Tuy nhiên, chuyển đổi số cho doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) lại khó khăn hơn nhiều bởi nhiều vấn đề như tài chính, kiến thức, công nghệ,…
Xem thêmKhông phải bất kỳ người lãnh đạo doanh nghiệp nào cũng đủ kiến thức nền tảng về công nghệ để đảm bảo rằng quá trình chuyển đổi số diễn ra thành công.
Xem thêmTrong thời đại trí tuệ nhân tạo, những chiêu thức lừa đảo ngày càng trở nên tinh vi và nguy hiểm. Từ lừa tình, lừa đầu tư đến giả mạo email doanh nghiệp, các kẻ gian luôn tìm cách khai thác điểm yếu của con người để trục lợi.
Xem thêmAI có thể tạo ra những bức ảnh hoàn hảo chỉ trong vài giây, nhưng việc lạm dụng công nghệ này có thể gây ra những hệ lụy không mong muốn.
Xem thêmNghị định 147/2024/NĐ-CP quy định bắt buộc các mạng xã hội (MXH) phải thực hiện xác thực người dùng qua số điện thoại hoặc số định danh cá nhân và chỉ các tài khoản đã được xác thực mới được cung cấp thông tin (viết bài, bình luận, livestream) và chia sẻ thông tin trên MXH.
Xem thêmTrong thời đại kinh tế số, trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vật (IoT) đã trở thành hai công nghệ chủ lực trong việc định hình tương lai của nền kinh tế và xã hội. Vì vậy, trong cuộc chuyển đổi số kép Xanh - Số này, các doanh nghiệp Việt Nam càng phải tăng cường áp dụng các giải pháp linh hoạt từ khâu quản lý đến công nghệ sản xuất để đáp ứng yêu cầu của khách hàng thế giới.
Xem thêm