Tháp bà Ponagar Nha Trang - di sản văn hóa Chăm Pa nổi tiếng tại Khánh Hòa

Tháp bà Ponagar nằm cạnh bên bờ sông Cái tạo nên một khung cảnh ấn tượng.

Kiến trúc tuyệt mỹ

Tháp Bà Ponagar là ngôi đền nằm trên đỉnh một ngọn đồi nhỏ cao khoảng 50 mét so với mực nước biển, còn gọi là núi Tháp Bà nơi cửa sông Cái, cách trung tâm thành phố Nha Trang khoảng 2 km về phía bắc. Tổng thể kiến trúc của Ponagar gồm 3 tầng, đi từ dưới lên trên. Ở tầng thấp, ngang mặt đất bằng là ngôi tháp cổng . Từ đấy có những bậc thang bằng đá dẫn lên tầng giữa.

1. Khu vực tháp cổng

Được xây dựng như hình ảnh một chiếc cổng chào vô cùng hoành tráng, hòa hợp với kiến trúc tổng thể khu Tháp bà Ponagar Nha Trang. Dù không còn nguyên vẹn do trải qua thời gian lâu nhưng khu vực này vẫn có dấu tích kiến trúc xưa cũ với những cột trụ, bậc thang làm bằng dá dẫn đến khu tiền đình.

Phần cổng tháp như vẫn còn giữ lại nguyên vẹn hình dáng và họa tiết qua sự bào mòn của thời gian và thời tiết

2. Khu tiền đình (Mandapa)

Ở tầng giữa gọi là Mandapa (tức là nhà khách, nhà tĩnh tâm) dành cho khách hành hương nghỉ ngơi, chuẩn bị lễ vật. Mandapa dài 20m, rộng 15m, gồm 4 hàng cột hình bát giác (bao gồm 10 cột lớn và 12 cột nhỏ). Trên thân các cột lớn có các lỗ mộng, khoét sâu vào thân cột, đối xứng ngang bằng với đỉnh của các cột nhỏ.

Hình ảnh khu tiền đình của Tháp bà Ponagar Nha Trang khi nhìn lên khu vực đền tháp bên trên

Tháp bà Ponagar Nha Trang vẫn đẹp lung linh vào những buổi chiều tà

Nhìn từ xa, khu tiền đình nổi bật với hình ảnh những cây cột cao vững chãi

3. Khu đền tháp

Hiện tại, khi đến đây, bạn sẽ chỉ thấy được 4 tòa tháp còn nguyên vẹn về kiến trúc, còn 2 tòa tháp nữa thì vì chịu sự mài mòn của thời gian nên hiện tại chỉ còn lại phần nền móng.

Tháp có 4 tầng, mỗi tầng đều có cửa, tượng thần và hình thú bằng đá. Bên trong là tượng nữ thần (cao 2,6 m) tạc bằng đá hoa cương màu đen (trước đó là gỗ trầm hương, và xa hơn nữa là bằng vàng) ngồi trên bệ đá uy nghiêm hình đài sen, lưng tựa phiến đá lớn hình lá bồ đề. Đây là một kiệt tác về điêu khắc Chămpa, là sự kết hợp hài hòa giữa kỹ thuật tượng tròn và chạm nổi. Trên đỉnh tháp có tượng thần Shiva cỡi ngưu thần Nandin và các tượng linh vật.

Những tòa tháp tại Tháp bà Ponagar Nha Trang mang đậm nét kiến trúc của người Chăm Pa cổ

Tháp Bà Ponagar là công trình tiêu biểu cho nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc dân tộc Chăm. Kỹ thuật xây dựng giai đoạn từ thế kỷ thứ VIII đến XIII cho đến nay vẫn là điều bí ẩn dù nhiều nhà nghiên cứu đã vào cuộc, nhiều công trình khoa học đã được thực hiện. Người ta vẫn chưa hiểu được người Chăm đã làm cách nào để những viên gạch với kích cỡ 20x20cm cứ chồng khít lên nhau mà không cần bất kỳ một chất kết dính nào. Đó là nét độc đáo khiến du khách thêm phần yêu thích ngôi đền tháp này.

Chất liệu chính để xây dựng lên những tòa tháp này là đất nung

Về kỹ thuật, tất cả tháp này được xây bằng gạch và trang trí nghệ thuật bằng các chất liệu đá - gốm, nội dung thể hiện cũng gắn liền với các vị thần được thờ ở đây. Các tác phẩm điêu khắc bằng đá thể hiện các chủ đề khác nhau theo tôn giáo Bà-la-môn, như các pho tượng tròn (hiện đang trưng bày tại Viện Bảo tàng tỉnh Khánh Hòa) gắn liền với khu đền tháp tạo thành mảng kiến trúc nghệ thuật tuyệt mỹ.

4. Khu bia ký

Những tấm bia tại tháp bà Ponagar Nha Trang có giá trị về văn hóa và lịch sử khá cao. Tổng thể có 4 tấm bia được đựng tại đây, nhưng không phải tất cả đều được dựng khi xây Tháp bà Ponagar Nha Trang, mà mỗi tấm đều gắn với một dấu mốc riêng quan trọng riêng.

Trong 4 tấm bia, tấm đầu tiên là tấm được dựng từ lâu nhất do chính người Chăm Pa cổ dựng lên nhưng đến năm 1856 thì được Phan Thanh Giản – một vị quan Thượng thư bộ Lễ dưới triều Nguyễn chuyển nội dung của tấm bia này thành chữ Hán - Nôm.

Còn tấm bia thứ 2 thì được lập năm 1871 bởi 8 vị quan người Khánh Hòa và Bình Thuận để thể hiện tình hữu nghị cả về chính trị lẫn văn hóa của hai tỉnh.

Tấm bia tiếp theo là tấm bia dịch lại câu chuyện về nữ vương Po Ina Nagar đã được dịch sang chữ quốc ngữ, dựng vào năm 1972.

Và tấm bia cuối cùng, được lập gần đây nhất là năm 2010, giới thiệu về di tích Tháp Bà Ponagar.

Lễ hội Tháp Bà

Tháp Bà Ponagar đón hàng vạn khách du lịch hành hương cũng như người dân trong vùng về dự lễ hội

Vào những ngày lễ vía Bà hàng năm (từ 20 đến 23 tháng 3 âm lịch), tháp Bà Ponagar đón hàng vạn khách du lịch hành hương cũng như người dân trong vùng về dự lễ hội nhằm để tưởng nhớ công ơn của Thiên Y Ana Thánh Mẫu (người Chăm gọi là Po Inư Nagar), người mẹ xứ sở đã có công dạy người dân cách làm ăn, sinh sống.

Trong sử sách cũng như tiềm thức của người Chăm, vai trò của nữ thần Po Inư Nagar đặc biệt quan trọng và đó là biểu tượng người phụ nữ duy nhất được tôn thờ độc lập. Mọi người tin Po Inư Nagar là vị thần đầy quyền năng, sáng tạo… Mẹ xứ sở không chỉ nâng đỡ người Chăm từ những bước đi đầu tiên thời lập quốc mà luôn luôn dẫn dắt đời sống tinh thần của từng gia đình cũng như cả cộng đồng.

 Theo các nhà nghiên cứu, khoảng từ giữa thế kỷ XVII đến nay, nghi lễ thờ cúng Mẹ xứ sở được người Chăm và người Kinh tổ chức chu đáo tại Tháp Bà Ponagar. Năm 1653, những người dân Việt từ phía Bắc, theo chúa Nguyễn vào phương Nam mở cõi, dừng chân bên cửa sông Cái (Nha Trang), tạo lập nên làng mạc, xóm thôn… Và, chính họ đã mang theo phong tục thờ cúng Mẫu của người Kinh ở đồng bằng Bắc bộ vào đây. Hàng năm, cứ đến ngày 20 tháng 3 âm lịch, người Chăm, người Kinh ở khắp nơi, mang theo lễ vật, hành hương về Tháp Bà Ponaga Nha Trang, thành tâm bày tỏ lòng biết ơn đối với một người phụ nữ đã có công chỉ dạy dân lành biết cách làm ăn, sinh sống bằng nghề nông.

Các nghi lễ chính của lễ hội Tháp Bà Ponagar gồm lễ mục dục (tắm tượng), lễ tế gia quan (lễ thay y) diễn ra vào giờ Ngọ ngày 20 tháng 3 âm lịch, tiếp đến là lễ tế sanh, dâng cúng đồ tế, múa bóng mời thiên y thánh mẫu và các bậc thần linh về dự lễ. Theo nghi thức, lễ cúng thánh mẫu thường mở đầu bằng lễ khai kinh cầu quốc thái dân an. Lễ tế sanh bắt đầu vào giờ Tý, đêm 22 âm lịch do các bô lão thực hiện, sau đó lễ cầu cúng chính thức diễn ra vào lúc 4 giờ sáng ngày hôm sau... Những bài múa nổi tiếng của dân tộc Chăm như Apsara, bến nước tình yêu, tình láng giềng... cùng tiếng khèn Saranai, trống ghi-năng vui nhộn làm say đắm bao lòng người khi đến nơi đây …

Một số hình ảnh check in siêu đẹp tại Tháp bà Ponagar Nha Trang

Dưới đây là một số hình ảnh đẹp mà Đặng Ngọc Anh đã chụp lại nhân dịp ghé thăm Tháp bà Ponagar Nha Trang vào tháng 08 năm 2022

Một số lưu ý khi bạn muốn đến tham quan Tháp bà Ponagar Nha Trang

- Vì đây là nơi linh thiêng, là khu vực thờ kính tâm linh nên bạn không được có những lời bình phẩm hoặc tục tiểu liên quan đến vị nữ thần này nhé.

- Đặc biệt không nên mang thức ăn từ bên ngoài vào và không được xả rác bừa bãi trong khuôn viên khu di tích.

- Để có một chuyến đi thật thoải mái và dễ chịu thì bạn nên bôi sẵn kem chống nắng và đừng quên trang bị một chiếc mũ, ô và kính râm để dùng khi trời nắng nhé.

- Nếu bạn muốn vào trong điện để thắp nhang và khấn thì nên lựa chọn trang phục kín đáo, không quá hở hang, còn nếu bạn lỡ không biết mà mang trang phục hơi không được phù hợp thì có thể tìm đến tháp chính và mượn một chiếc áo lam khóa tạm nhé.

- Trước khi bước vào Tháp bà Ponagar Nha Trang bạn nên đọc và hoàn toàn tuân thủ các bảng chỉ dẫn, thông báo tại đây để trở thành một khách du lịch thật văn minh và hiện đại nhé.

Nếu bạn đang ở Nha Trang thì nhớ ghé thăm Nhà thờ Núi Nha Trang - Công trình kiến trúc mang dấu ấn thời gian. Đây cũng là một trong những địa điểm du lịch nổi tiếng bậc nhất tại thành phố biển. Mang nét đẹp xưa cũ với lịch sử hơn 80 năm tuổi, ngôi nhà thờ tọa lạc giữa trung tâm thành phố Nha Trang. Nếu ai chưa từng đến đây thì hãy đến và trải nghiệm nét đẹp cổ kính ấy cùng mình nhé.

Ngoài ra, bạn cũng nên Ghé thăm Viện Hải Dương học Nha Trang - thế giới đại dương bao la, thực sự thú vị đó!

Theo Dangngocanh.vn tổng hợp